KUVAYI MİLLİYE KAHRAMANI FEVZİ BEY’E NE YAPTILAR?


Eski Milletvekili Rasim Cinisli, Milli Mücadele kahramanı dedesi Fevzi Bey’den şöyle bahsediyor:

Annem anlatırdı; kendi evlerinde yıllarca çalışmış olan Ermeniler bir gün evlerine baskın yapmışlar ve dedem Fevzi Bey'i aramışlar. Bulamayınca nineme nerede olduğunu sormuşlar, "Biz sizin ekmeğinizi yedik, iyiliklerinizi gördük, Fevzi Bey'i bize verin; bahçenin bir köşesinde öldürelim, hiç olmazsa cenazesine sahip olursunuz, bu da bizim size iyiliğimiz olsun." demişler. (Cinisli,2022: 40-41)

(……) Annemin babası, dedem Kırbaşzade Fevzi Bey, 1914- 1918 Rus işgali ve bilhassa Ermeni mezalimi karşısında Erzurum'da milis kuvveti kurarak sivil direnişin öncüsü olmuş, halkı büyük ölçüde korumayı başarmıştır. Bu yüzden de şehirde sevilen, sayılan ve sözü dinlenen bir zat imiş. Milli Mücadele'nin başladığı yıllarda halk önderlerinin etrafında kenetlenen Erzurumlular, Erzurum Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni kurmuşlar. Dedem Fevzi Bey de bu cemiyetin kurucuları arasındadır.

Fevzi Bey ve arkadaşları daha sonra, bugün Atatürk Evi olarak bilinen konağı kendi imkânlarıyla alarak, Mustafa Kemal Paşa'nın sürekli çalışabilmesi için tahsis etmişler.

Gazi Mustafa Kemal Paşa oybirliğiyle kongrede önder seçilir. Milli Mücadele başarıyla sonuçlanır. Milli hedefler gerçekleştikten sonra dedem Fevzi Bey ticaret hayatına döner. Zerdige (Yenice) köylerine bağlı arazisinde çiftlik işleriyle uğraşır.

"Şapka isyanı" adı altında şehirde bu zulüm devam ederken, dedem Kırbaşzade Fevzi Bey'i köyünden jandarma gücüyle alıp Erzurum Vilayet binasına getiriyorlar. Vali Zühtü ve Tatar Hasan Paşa'nın emriyle, hükümet binasının koridorlarında bir jandarma subayı tarafından arkadan kurşunlanarak şehit ediliyor. Hiçbir sorgulama yapılmadan, göstermelik de olsa mahkemeye çıkartmadan, suç ve suçlu aramadan... (Cinisli,2022: 51-52-53)

Milli Mücadele yıllarında Albayrak gazetesinin sahibi, I. Büyük Millet Meclisi'nde mebusluk yapmış Süleyman Necati Güneri, dedem Kırbaşzade Fevzi Bey'i Hatıra Defteri adlı eserinde şöyle anlatıyor:(...) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti heyet-i merkeziyesine aza seçilen Fevzi, şeci (kahraman, yiğit), cerbezeli [becerikli, tuttuğunu koparan; güzel ve inandırıcı konuşan bir zattı. Erzurum işgal altında kaldığı senelerde Türk ahalinin hukukunu silahıyla koruyan ve Erzurum'un cenup ve cenubi şark mahallelerine Ermenileri sokmamağa muvaffak olmuş ve bu suretle bu mahalleler Ermeni zulmünden masun kalmıştır [korun- muştur).

Fevzi Bey, Müdafaa-i Hukuk'a da çok hizmet etmiştir. Amal-i milliye husul bulduktan sonra (milli emeller gerçekleştikten sonra köşeye çekilmiş, çiftçilikle uğraşıyordu. Siyasi hayattan suret-i kat'iyede [kesinlikle) ayrılmıştı. Bir kaşık suda fırtınalar tasdi eden Vali Zühtü Bey, bu zatı köyünden mahfuzan (muhafızlar eşliğinde getirtmiş, bir müddet karakolda tevkif ettikten sonra kelepçe vurularak "Vali istiyor" diye hükümete götürüyorlar.

Merdivenin önüne gelince oradaki kapıdan bir jandarma zabiti çıkarak tabancasıyla Fevzi Bey'i öl- dürüyor ve cesedini merdivenin altına yuvarlıyor. İki gün sonra Çalıkın Ali Bey, valiye müracaat ederek cenazesinin ailesine teslim edilmesini rica etmiş ve bu suretle şehid-i mağfur toprağına kavuşmuştur. Ey zabit efendinin ruhunu taşıyan saltanat cellatları; hiçbir dakika düşündünüz mü ki belinize takındığınız kılıç va tan düşmanlarına tevcih (doğrultmak için takılmıştır. Yoksa rast gelen zalimin keyfi için, ehli vatana (vatana hizmet edene) tevcik için bağlanmamıştır. Eminim ki bu silahı kullanan Türk değildir. İşte Fevzi Bey hizmetinin mağduru olmuş bir kahramandır.

Süleyman Necati Güneri, Hatıra Defteri, Dergah Yayınları, İstanbul, 1999, s.51.1 (Cinisli,2022: 54)

İçişleri Bakanlığı'nın talimatıyla hazırlanan 1967 Erzurum İl Yıllığı'ndaki ifadelere göre: Ermenilere karşı koyma teşkilatını kuran, Kırbaş Fevzi Bey ve onunla beraber olanlar, Cumhuriyet Caddesi'nde bulunan Ulu Cami güney tarafındaki mahalleleri, silahla müdafaa ettiklerinden, buranın halkı katliamdan kurtulmuştur.

(...) Gerçekten fedakâr ve kahraman bir şahıs olan Fevzi Kırbaş, başka bir olayla itham edilerek, muhakeme edilmeden vurdurulmuştur. (Cinisli,2022: 55-56)

Ermenilerin hedefinde olan ancak onlardan kurtulan Kuvayı Milliye kahramanı Fevzi bey, şapka inkılabına destek vermedi diye valilikte arkadan vurularak şehid edilmiştir.

 

Cinisli Rasim,(2022), Hatıralar (Bir Devrin Hafızası),İstanbul:Doğan Kitap Yay

 

Güncel Haberler