(VALİ/ SADRAZAM)
Avlonyalı Mehmed Ferid Paşa (1851 - 1914), 45 yıllık devlet hizmeti içinde 1898-1908 arasındaki hizmetleri ile öne çıkmış bir devlet adamıdır. II. Abdülhamid döneminde 1898-1902 arasında Konya valiliği hizmetinde bulunan Mehmed Ferid Paşa yöreye yaptığı hizmetlerle büyük iz bırakmış; ardından 15 Ocak 1903 - 22 Temmuz 1908 tarihleri sadrazamlık yaparak Jön Türk İhtilalinden önceki son sadrazam olmuştur.
Dönemin Konya Mevlevi Şeyhi Abdulvahid Efendi, vali Avlonyalı Ferid Paşa’nın kendisine karşı takındığı olumsuz tavırları 24 Mart 1899 tarihinde saraya şikâyet etmiştir. Makamda bulunduğu on bir yıldan beri valiler tarafından kötü muamelelere maruz kaldığını belirten şeyh efendi, bu müddet zarfında yalnız Kemali Paşa merhumun zamanında rahat ve huzur görebildiğini yazdıktan sonra, zamane valisinin kendisine maaş verirken zorluk çıkardığını, bir müridini de hapsettiğini belirtmiştir (Kırmızı,2016:193)
Dönemin kaymakamlarından Çapanaoğlu Celal Bey, Avlonya’daki görevi sırasında yaşadığı bir olayı şöyle anlatıyor: Bir gün Vilayet bir telgrafname-i sami tebliğ ediyor. Bunda deniliyor ki, "Avlonyalı Müftü Zade Mahmud Efendi, Süreyya Bey'in çiftliğinden bir takım arazi gasb etmiş bunun hemen istirdadıyla (geri alınmasıyla) bu muma ileyhin çiftlik kahyasına teslim etdirilmesi."
Süreyya Bey, Sadrazam Avlonyalı Ferid Paşa’nın biraderi, çiftlik arazisi de müşterek olduğu arazidir. Zat-ı âlî makamının kudretine dayanarak bize gayri kanuni ve istibdadi muamele yapdırmak istiyor. Bir de arazinin kemiyeti ile keyfiyetine nazaran pek küçücükcesine bir hareket. Aradan çok bir zaman geçmeden şifre ile Vilayet yine bir telgrafname-i sami tebliğ ediyor. Bunda da ahlaki, vicdani pek büyük bir düşkünlüğün eser-i müessifi görüldü. Bizim de buradan Tokat’a tayinimiz çıkarıldı (Çapanoğlu,2013:196-198).
Sultan II. Abdülhamit Dönemi Saray başkatibi Tahsin Paşa, Avlonya’lı Ferit Paşa’dan şöyle bahsediyor: Avlonyalı Ferid Paşa mühim bir devlet işine ait herhangi bir tezkerenin altına imzasını attığı zaman değil, âdi zâbıta raporu kabilinden bir jurnala imza koyduğu zaman hakiki şahsiyetini gösterirdi. Bunun birçok misali olmakla beraber yalnız bir tanesini zikredeceğim: Malûm olduğu üzere Sultan Hamid evlerde toplanmaların düşmanı idi. Ekâbir konaklarındaki içtimaları tarassud ettirirdi. Hattâ Beyoğlu'nda Serkl Doryan'a ve o vakit İngiliz Klubü namıyla maruf olan şimdiki İstanbul Klubü'ne her akşam kimlerin geldikleri Beyoğlu Mutasarrıfı tarafından muntazaman ihbar edilmek usulden idi. (Tahsin Paşa,1990:93)
KAYNAKLAR
Çapanoğlu Mahmut Celaleddin, (2013), Hatıralar, Ankara :Türk Tarih Kurumu
Kırmızı Abdülhamit,(2016), Abdülhamid’in Valileri/Osmanlı Vilayet İdaresi (1895-1908), İstanbul: Klasik Yayınları
Tahsin Paşa,(1990),Yıldız Hatıraları,İstanbul:Boğaziçi Yayınları