Mekke Emiri Şerif Hüseyin’in oğlu Emir Abdullah’ın Sultan II.Abdülhamid ile ilgili tesbiti manidar bir kayıt olarak belleklerde yerini almıştır. “Bence Sultan Abdülhamid İslâm dünyasının son büyük sultanıydı. Onun tahttan indirilmesinden sonra meydana gelen olaylar, Kufe ve Mısırlıların Hz. Osman’a yaptıklarından sonra meydana gelenlere benzer. Hz. Osman nasıl fitne ile Müslümanlar arasındaki sınır idiyse, Abdülhamid de bu çağda insanlarla fitne arasındaki perdeydi. (Abdullah,2006:19)
Nitekim Emir Abdullah’ın Sultan II.Abdülhamid’le ilgili yaptığı tesbitin bir benzerine de İttihatçı kurmay Eyüp Sabri Bey hatıralarında çok çarpıcı bir şekilde yer verir. “Bizimle beraber yola çıkmış olduğunu zannettiğimiz ve samimiyetlerine inandığımız Rum, Ermeni ve Museviler bizim bu tereddüt hissimizi Sultan Hamit’i tasfiye için maharetle kullanmışlardı.
Bu gaye ile perde arkasından sahneye çıkmışlardı. Padişahın kaderinin tayin edileceği 27 Nisan 1909 günkü Mebusan ayan meclislerinin müşterek toplantısına tam kadro ile gelmişlerdi. Konuşmamışlar, söz almamışlar, hatta hiçbir aşırı harekette bulunmamışlardı.
Sessiz ve sakin hadiseleri takip etmişler, fakat riyaset makamı da olan Sait Paşa fetvayı okutup “Dinlediğiniz fetvayı Şerife mucibince Abdülhamid’i sani’yi makamı saltanatla hilafetten hal ediyor musunuz? sualini sorunca hep birden ayağa kalkmışlardı” (Akgöl,2021:122).
Sultan II.Abdülhamid’in görevden alınmasıyla birlikte sadece Meclisi Mebusan’daki Rum, Ermeni ve Museviler hep birlikte ayağa kalkmamış, tarihin akışı da bir daha geri dönmeyecek şekilde tersine akmaya başlamıştı.
Kaynaklar
Abdullah Emir, (2006),Osmanlıya Neden İsyan Ettik?,İstanbul: Klasik Yay
Akgöl Eyüp Sabri Bey,(2021), Osmanlının Son 10 Yılı,İstanbul:Derin Tarih Yay