İSİMSİZ BİR KAHRAMAN: ŞEYHÜLİSLÂM, HAYDÂRİZÂDE İBRAHİM EFENDİ

Resmi tarihin kötü adamı, Şeyhülislam Dürrîzâde’yi herkes bilir de aynı fetva olayının isimsiz kahramanı Şeyhülislâm Haydârizâde İbrahim Efendi’den kimsenin haberi yoktur.

Dönemin önemli şahitlerinden biri olan Eşref Edip, Haydârizâde İbrahim Efendi’den şöyle bahsediyor: O sıralarda İngilizlerin baskısı iyice artmıştı. Anadolu'da gelişmeye başlayan Millî kıyama karşı türlü türlü engeller ihdas etmeye uğraşıyorlardı. Bu arada yine İngilizler, Anadolu'daki hareketin gayri meşruiyeti hakkında bir de fetva neşri için çok şiddetli tazyikte bulunuyorlardı.

O günlerde Şeyhülislâm, Haydârizâde İbrahim Efendi idi. Âlim, faziletli, din ve millet sevdalısı edib bir zat... Çok ıztırap içinde idi. Öteden beri yakın dostumuz olduğu için büyük bir güvenle içini bana döküyordu. Anadolu'daki Millî Hareketin çok şiddetli taraftarı idi. Kendisini yakından tanıyanların hepsi onun bu vatanseverliğini biliyordu. İngilizlerin İstanbul hükümetine tazyikine karşı Şeyhülislâm Haydârîzâde direniyor, böyle bir fetvanın neşrindeki mahzurları, zararları anlatıyordu. Fakat bir türlü dinletmeye muvaffak olamıyordu. "Çekileceğim, başka çare kalmadı" diyordu. (Edib,2011:39)  

(….) Şeyhülislâm Haydârîzâde merhumun bu hususta gösterdiği vatanperverlik ve fedakârlık cidden çok büyüktür. O, elden gelen her şeyi yaptı. Malum fetvanın çıkmasına hayli zaman mani oldu. Millî Mücadele tarihinde bu çok samimi vatanperverliğini takdirle kaydetmek icap eder. (Edib,2011:40)  

(….) Şeyhülislâm Haydârîzâde nihayet dayanamadı ve çekildi. Dürrîzâde, Şeyhülislâmlık makamına geçti. Artık Millî Mücadele aleyhinde fetvanın neşri tehlikesi ciddileşti. Dürrîzâde ile benim tanışıklığım yoktu. Fakat Sebilürreşad sahibi sıfatıyla kendisini ziyaret ettim. Sağ tarafındaki minderde Şeyhülislâmlık makamının ileri gelenleri sıralanmış, oturuyor. Meşihat mensupları, kendisini tebrik ediyorlar, etekliyorlar. Ben de sol tarafta, yakındaki koltukta oturuyorum.

Tebriklerden ara bulunca:- Efendi hazretleri, dedim. Sizi yalnız o fetvayı çıkarmak için getirdiler. Fakat bunu yaparsanız ilelebed tarih sizi tenkit edecek. Anadolu kıyamı memleketi işgal eden düşmana karşı. Millî bir cihaddır. Bunu isyan şeklinde göstermek, millî, dinî çok büyük bir hata olur. Bunu yapmamanızı temenni ederim.” demiştim (Edib,2011:41)  

 

 

Güncel Haberler